Kiedy szczęście zjawia się szybciej – kompendium wiedzy o wcześniactwie

Ciąża powinna być okresem radosnego wyczekiwania na przyjście maluszka na świat, nie zawsze jednak tak jest. Część kobiet w trakcie jej trwania dowiaduje się, że z różnych przyczyn dziecko najprawdopodobniej przyjdzie na świat wcześniej. Zdarzają się również sytuacje, w których odbywa się to w sposób nagły. Niezależnie od tego, czy jest to niespodziewane, czy taka możliwość została przewidziana przez lekarzy, opieka nad wcześniakiem stanowi ogromne wyzwanie. Dowiedz się, z jakimi problemami mogą zmagać się rodzice maluszków, które pojawiły się na świecie szybciej!

Kim jest wcześniak?

„Mali wojownicy” – to nie tytuł filmu akcji, a określenie dzieci, które przyszły na świat za wcześnie. Co oznacza sformułowanie „za wcześnie”? Zgodnie z definicją WHO są to maluszki urodzone po 22. tygodniu ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia. Grupa jest więc bardzo zróżnicowana. Jedno warto jednak na wstępie podkreślić – wcześniak nie jest po prostu małym noworodkiem. Określenie „mali wojownicy” nie jest przypadkowe. Zdecydowana większość tych maluszków toczy z pomocą lekarzy, pielęgniarek i rodziców bardzo trudną walkę o przetrwanie. Jak już wspomniano, grupa dzieci uznawanych za wcześniaki jest dosyć szeroka, bowiem rozróżnić można wśród nich ekstremalnie skrajne wcześniactwo (dzieci urodzone pomiędzy 22. a 27. tygodniem ciąży), skrajne wcześniactwo (dzieci urodzone pomiędzy 28. a 32. tygodniem ciąży) oraz późne wcześniactwo (dzieci urodzone pomiędzy 32. a 37. tygodniem ciąży). Innym kryterium jest masa urodzeniowa. Zgodnie z nim maluszki przedwcześnie urodzone dzieli się na:

Noworodki z niską masą ciała, wynoszącą poniżej 2500g.
Noworodki z bardzo niską masą ciała, wynoszącą poniżej 1500g.
Noworodki ze skrajnie niską masą ciała, wynoszącą poniżej 1000g.

Postęp w neonatologii jest na tyle duży, że przeżywalność wcześniaków jest coraz wyższa. Dobra wiadomość jest taka, że obecnie szansę na przeżycie mają nawet maluszki ważące mniej niż 0.5kg, co nie było możliwe jeszcze kilkadziesiąt lat temu.

Możliwe problemy zdrowotne wcześniaka

Jak już wspomniano, medycyna idzie do przodu, dzięki czemu nawet skrajne wcześniaki mają coraz większe szanse na zdrowy rozwój. Należy jednak pamiętać, że szybsze przyjście na świat oznacza najczęściej, że dziecko nie jest jeszcze w 100% gotowe na życie poza brzuszkiem mamy. Wcześniactwo bardzo często wiąże się z niedojrzałością poszczególnych układów, w związku z czym mogą pojawić się następujące problemy:

Problemy oddechowe – dziecko może wymagać wsparcia oddechowego, które pozwoli zapobiec zapadaniu się pęcherzyków płucnych. Częsty problem stanowią również Zespół Zaburzeń Oddychania oraz bezdechy wcześniacze.
Problemy z układem pokarmowym – niedojrzały układ pokarmowy wpływa na trudności w żywieniu wcześniaka. Nawet w przypadku podawania mleka mamy (które jest w przypadku wcześniaków szczególnie zalecane) lub w razie problemów z laktacją – mleka z banku, mogą powstawać trudności z jego przyswajalnością. Skrajne wcześniaki są zazwyczaj karmione bezpośrednio do żołądka, oprócz tego podawane są również płyny odżywcze. Wcześniaki mogą zmagać się między innymi z martwiczym zapaleniem jelit.
Problemy z układem krążeniowym – u wcześniaków może pojawić się niewydolność krążeniowa, powiązana z niedojrzałością mięśnia sercowego.
Problemy ze strony układu krwiotwórczego – dużym problemem występującym u wcześniaków jest niedokrwistość, w niektórych przypadkach wymagająca nawet transfuzji. Co ważne, według najnowszych wskazań, każdy wcześniak powinien być suplementowany żelazem, nawet jeśli nie ma zdiagnozowanej niedokrwistości.
Problemy z układem nerwowym – niedojrzałość układu nerwowego i naczyń krwionośnych może powodować krwawienia dokomorowe, zwłaszcza w pierwszych dniach życia. U ok. 5% wcześniaków występuje również uszkodzenie istoty białej mózgu, co rodzi ryzyko zaburzeń ruchowych, a nawet intelektualnych w późniejszym okresie.
Problemy odpornościowe – u wcześniaków obserwuje się również obniżoną odporność. Matka przekazuje bowiem dziecku przeciwciała po 32. tygodniu ciąży. W związku z tym każda infekcja może mieć ciężki przebieg i właśnie dlatego zaleca się wobec tego podawanie pokarmu matki.

Opieka nad wcześniakiem

Opieka nad dzieckiem urodzonym przedwcześnie w wielu przypadkach różni się od tej sprawowanej nad maluszkiem, który przyszedł na świat w terminie. Nie chodzi tu tylko o sprawy prozaiczne jak rozmiar ubranek czy pieluszek. Przede wszystkim taki szkrab może mieć konkretne zalecenia dotyczące karmienia – przykładowo, konieczne może być podawanie konkretnych ilości mleka lub zastosowanie do niego specjalnych wspomagaczy. Może też okazać się, że dziecko nie będzie umiało jeść z innej butelki lub smoczka, niż ten, który używany był w szpitalu – dobrze jest więc dowiedzieć się od personelu wszystkiego na temat wykorzystywanych akcesoriów. Czasami konieczna jest kontynuacja karmienia sondą – w takim wypadku niezbędne jest przeszkolenie z jej obsługi. Warto również szczegółowo poznać szpitalną rutynę, zwłaszcza tę dotyczącą karmienia.

Wcześniaki wymagają również bardzo często podawania dodatkowych leków lub witamin. Jak już wcześniej wspomniano, wszystkie przedwcześnie urodzone maluchy otrzymują suplementację żelazem. Tych specyfików może jednak być znacznie więcej. Warto zwracać uwagę na ich rodzaj i postać, bo nie każdy może być tak samo tolerowany przez szkraba. Co więcej, w związku z dużym ryzykiem wystąpienia bezdechów dobrze jest zastanowić się nad monitorem oddechu. Świetnym pomysłem jest również odbycie kursu pierwszej pomocy, by wiedzieć, co zrobić, gdy już do takich bezdechów dojdzie. Wcześniaki mogą mieć też problemy z napięciem mięśniowym, dlatego warto skonsultować tematy związane z noszeniem, podnoszeniem i układaniem – a więc każdą zmianą pozycji – by nie powodować pogłębiania problemu. W codziennej opiece nad maluszkiem może zaskoczyć rodziców problem z kolkami – i to znacznie większy, niż u dzieci urodzonych terminowo. W związku z tym oprócz listy specyfików, które mogą przynieść ulgę, dobrze jest poznać również inne sposoby radzenia sobie z tą przypadłością, jak choćby masaż Shantala.

Co jeszcze powinni wiedzieć rodzice wcześniaka?

Skóra wcześniaka może być znacznie bardziej delikatna, niż malucha urodzonego w terminie. Dlatego też, konieczny jest niekiedy dobór odpowiednich kosmetyków, a także ubranek i wszelkiego rodzaju kocyków – najlepiej by były one wykonane z delikatnych i naturalnych materiałów. Rodzice muszą przyswoić bardzo wiele nowych informacji, niejednokrotnie zupełnie odmiennych od tego, czego nauczyli się w szkole rodzenia. Oprócz pomocy ze strony personelu szpitala warto również zapoznawać się i rozmawiać z innymi rodzicami wcześniaków. Dobrym pomysłem po wyjściu ze szpitala jest dołączenie do grupy wsparcia lub skorzystanie z porady psychologa – zwłaszcza jeśli mama i tata czują się przytłoczeni całą sytuacją. W niektórych przypadkach rozpatrzyć można również zgłoszenie się do fundacji.

Jak widać – droga do prawidłowego rozwoju maluszka, który pospieszył się z przyjściem na świat, może być trudna zarówno dla niego, jak i dla rodziców. Wszystkim rodzinom wcześniaków życzymy więc siły, a małym wojownikom dużo zdrowia!